.png){kind=logo}
ภาวะปากแห้งน้ำลายน้อย
ภาวะปากแห้งเหตุน้ำลายน้อย (Xerostomia)
น้ำลาย เป็นสารคัดหลั่งที่สร้างจากต่อมน้ำลาย แล้วขับเข้าไปในปากทางท่อน้ำลาย มีส่วนประกอบของสารต่าง ๆ หลายชนิดที่ช่วยรักษาสภาพของช่องปาก และฟันให้อยู่ในสภาวะปกติ มีบทบาทสำคัญที่ช่วยในการย่อยอาหาร ช่วยหล่อลื่นอวัยวะในช่องปาก ป้องกันไม่ให้ปากแห้ง ช่วยในการเคลื่อนไหวของลิ้น ช่วยให้พูดชัดถ้อยชัดคำ เป็นไปตามธรรมชาติ มีความสามารถในการเป็นบัฟเฟอร์ที่ดี รักษาสมดุลในช่องปากและผิวฟัน นอกจากนี้ยังมีบทบาทในการต้านจุลชีพในช่องปาก และระบบทางเดินอาหาร
ภาวะปากแห้งเหตุน้ำลายน้อย หรือ xerostomia เกิดได้จากหลายสาเหตุที่ทำให้การไหลของน้ำลายลดลง โดยอาจเกิดจากพยาธิสภาพของต่อมน้ำลาย การสูญเสียน้ำและแร่ธาตุในร่างกาย ภาวะขาดน้ำ ผู้ป่วยสูงอายุ การสูบบุหรี่ การได้รับรังสีรักษามะเร็งบริเวณศีรษะและใบหน้า ทำให้ต่อมน้ำลายสูญเสียการทำหน้าที่ เนื่องจากต่อมน้ำลายมักอยู่ในบริเวณที่ได้รับรังสีและเซลล์ของต่อมน้ำลายเป็นเซลล์ที่ไวต่อรังสีมาก การทำเคมีบำบัดในการรักษามะเร็ง โรคทางระบบต่าง ๆ โดยเฉพาะ Sjogren’s syndrome ก็มีผลทำให้ต่อมน้ำลายทำงานน้อยลง นอกจากนี้อาการปากแห้งอาจจะเกิดจากผลข้างเคียงของยาที่ผู้ป่วยได้รับในการรักษาโรคทางระบบอื่น ๆ ได้อีกด้วย
ลักษณะทางคลินิก
การที่ปริมาณน้ำลายในปากลดลงจะทำให้เนื้อเยื่อช่องปากแห้ง โดยผู้ป่วยอาจจะมีอาการปากแห้งอย่างเดียว หรืออาจจะมีอาการอื่น ๆ เช่น ตาแห้ง หรือเนื้อเยื่ออื่น ๆ แห้งร่วมด้วย สูญเสียการปกป้องช่องปากจากระบบบัฟเฟอร์ เนื้อเยื่อในช่องปากจะมีการติดเชื้อได้ง่ายขึ้น มีความยากลำบากในการพูด การทานอาหารและการกลืน อาจมีแผลและก่อให้เกิดความเจ็บปวดในช่องปาก มีการรับรสผิดไปหรือสูญเสียการรับรส มีฟันผุง่ายโดยเฉพาะบริเวณที่ใกล้ขอบเหงือก
การรักษาและการจัดการ
การรักษาภาวะปากแห้งเหตุน้ำลายน้อยต้องพยายามหาสาเหตุและกำจัดสาเหตุนั้นออกไป ในผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาด้วยยาหลายชนิด อาจต้องปรึกษาแพทย์เพื่อปรับเปลี่ยนยาหรือลดปริมาณยาลง พยายามควบคุมสุขภาพในช่องปากให้ดี ป้องกันการเกิดฟันผุและการเกิดเชื้อราในช่องปาก หลีกเลี่ยงปัจจัยที่ทำให้เกิดอาการปากแห้งได้ เช่น สภาพแวดล้อมที่ร้อนและแห้ง การสูบบุหรี่ อาหารแข็ง แอลกอฮอล์ การหายใจทางปาก ควรให้ผู้ป่วยดื่มน้ำบ่อย ๆ หรือใช้น้ำลายเทียม รับประทานอาหารรสเปรี้ยวเพื่อกระตุ้นการไหลของน้ำลาย
